برخی از عناوین اصلی در هر یک از احادیث شامل: «فضیلت عقل و تشویق به تعقل»، عنوان حدیث دوم، «قانون علّیت و معلولیت»، عنوان حدیث سوم، «معرفت ربوبی مهم ترین مسأله فلسفه الهی»، عنوان حدیث چهارم، «مراحل شناخت خدای سبحان»، سرفصل حدیث پنجم می باشد. در احادیث دیگر نیز، طرح و نقد انواع نظریات خداگرایی و خداباوری، طرح و بحث تحقیقی و تحلیلی موضوعات جبر و تفویض، قضا و قدر، عرش و کرسی، لوح و قلم، نبوت عامه و خاصه، اثبات امامت و معصومیت، حیات معقول، ادلة معاد، عظمت صورت انسانی و مبحث بدیع بداء و … آمده است
عبادت واقعی در معبودِ معروف تجلّی میکند و آثارش در حیات معقول انسانی منعکس میشود. برای تحقق دعای واقعی دو زمینه وجود دارد که بدون آن پدیدة دعا یا تقلید کورکورانه یا عادت روزمره و یا سودجویی برای خود طبیعی و یا حفظ خودخواهی است. آن دو زمینه مهم دعا عبارتند از: 1- شکستن صخرههای آهنین دل و جوشیدن آب حیات زلال روح 2- آماده شدن دل برای تسلیم محض. در بخشی از کتاب حیات معقول انسانی با سه مقوله وسیله زندگی، شئون زندگی و هدف زندگی توضیح داده شده. در قسمت دیگری از کتاب، شرح نامه ابن سینا به ابوسعید ابی الخیر با محوریت سلوک و پیمودن روش اعتدالی در سیر آفاقی و انفسی آمده و برای نیل به مقام شامخ انسانی پنج مرحله ذکر شده است: 1. معرفت 2. هجرت 3. سرعت 4. سبقت 5. امامت.
اهمّ مباحث مطرح شده در کتاب عبارتند از: تحلیل هستی و چیستی حقایق (وجود و ماهیت)- شرح و جرح و تعدیل آراء ابن سینا و ملاصدرا و شیخ اشراق دربارة فلسفه فارابی- موضوع توحید احدی و واحدی- بحث قاعدة بسیطالحقیقه- کثرت در وحدت و وحدت در کثرت. ماهیت سدرةالمنتهی- تبیین تسبیح موجودات عالم- معالجه بیماری طبیعتزدگی با تصفیه روحی و تزکیه نفس- عقل نظری و عقل عملی که برای سیمرغ جان به منزلة دو بال برای پرواز و سفرهای تکاملی انسان است. در فصل هفتاد و یکم کلمة حق و مفهوم و مصادیق آن در ده وجه بیان شده است.
منزلت هر انسان به معرفت و رتبت هر معرفت به معروف آن است، زیرا هر معرفت، عارف را در پرتومعروف و در پیوند با آن ارزشمند می سازد. معروف در علم شریف عرفان، خدای سبحان و اسماء حسنای اوست و خدای سبحان ذات اقدسی است که مانندی برای آن نیست. پس معرفت عرفانی در ارزش، بی نظیر بوده و انسان کاملی که بقدر امکان از آن بهره می برد نیز مظهر آن یگانگی و بی مانندی است.