عبادت واقعی در معبودِ معروف تجلّی می‌کند و آثارش در حیات معقول انسانی منعکس می‌شود. برای تحقق دعای واقعی دو زمینه وجود دارد که بدون آن پدیدة دعا یا تقلید کورکورانه یا عادت روزمره و یا سودجویی برای خود طبیعی و یا حفظ خودخواهی است. آن دو زمینه مهم دعا عبارتند از: 1- شکستن صخره‌های آهنین دل و جوشیدن آب حیات زلال روح 2- آماده شدن دل برای تسلیم محض. در بخشی از کتاب حیات معقول انسانی با سه مقوله وسیله زندگی، شئون زندگی و هدف زندگی توضیح داده شده. در قسمت دیگری از کتاب، شرح نامه ابن سینا به ابوسعید ابی الخیر با محوریت سلوک و پیمودن روش اعتدالی در سیر آفاقی و انفسی آمده و برای نیل به مقام شامخ انسانی پنج مرحله ذکر شده است: 1. معرفت 2. هجرت 3. سرعت 4. سبقت 5. امامت.